DIGER IDGAMLAR

DİĞER İDGAMLAR

KAMIL MURŞİD

İdgam-ı misleyn (misli misline idgam)

Her hangi bir harfin kendi misline uğraması ile olur. Harekesiz olan birinci harf harekeli olan ikinci harfe katılır. Misline uğrayan harf şeddeliymiş gibi okunur.

İdgam-ı misleyn meal gunne

ﻦ yine bir  ﻦ harfine  veya م yine bir م harfine uğruyorsa idgam-ı misleyn meal gunne olur. Yani şeddeyle beraber gunneli okunur.

Mesela Yasin-i şerifte;

مُقْمَحُون   فَهُمْ

Derken  م yine bir م harfine uğramakta ve idgam-ı misleyn meal gunne olmaktadır.

Örnek;

ناﺮٍ مِنْ     derken           مِنَّاﺮٍ      diye nun şeddeli ve gunneyle okunur. 

مُؤْصَدَةُ    عَلَيْهِمْ    derken  عَلَيْهِمُّؤْصَدَه   diye      mim şeddeli ve gunneyle okunur.

İdgam-ı misleyn bila gunne

ﻦ ve م dışında kalan harfler birbirine uğradığı zaman olur. Gunnesiz ve şeddeli bir şekilde okunur.  

Örnek

دَهُ قَدْ     derken       قَدَّهُ   diye okunur.

İdgam-ı mütecaniseyn (aynı cins harflerin idgamı)

Mahrecleri bir olan fakat sıfatları yani sesleri farklı olan harflerin idgamıdır.

Bunlar üç mahrecte toplanır.

·        ﻄ   ﺪ  ﺖ  mahreci; dil ucu ile üst ön dişlerin dipleri ·              ﺙ   ﺬ   ﻇ   mahreci; dil ucu ile üst ön dişlerin ucu ·                                      ﺐ    ﻢ             mahreci; dudaklar

İdgam-ı mütecaniseyn nasıl yapılır?  

Sakin olan birinci harf, harekeli olan ikinci harfe katılır ve ikinci harf şeddelenerek okunur.

Birinci harf ince, ikinci harf kalın ise veya her iki harf de ince ise tam idgam olur yani birinci harf ikinci harfte tamamen kaybolur.

Birinci harf kalın, ikinci harf ince ise nakıs idgam olur yani birinci harf tam olarak kaybolmaz sesi biraz duyulur.

ﻄ   ﺪ  ﺖ  mahreci (gunne yok)

ﺪ  nin  ﺕ   ye  tam idgamı var

ﺕ  nin   ﻃ   ya  tam idgamı var

ﻃ  nın   ﺪ    ye  idgamına Kur’anda örnek yoktur.

ﻃ  nın   ﺖ   ye  nakıs idgam  var

Örnekler

·           عَبَدْتُمْ   (abed tüm)   

Derken ﺪْ nin  ﺕ ye  tam idgamı olur ve ﺕ şeddelenir ,

 عَبَتُّمْ (abettüm)şeklinde okunur.

·        طاءِفَة قَاالَتْ          

     (qaalet Taifetün) derken  ﺕْ   nin   ﻃ  ya tam idgamı olur ve ﻃ şeddelenir,

                            قَاالَطَّاءِفَة    (qaaleTTaifetün) şeklinde okunur.                 

·          ﺍَحَطْتُ 

(eHaTtü) derken ﻃْ  nin  ﺖ ye idgamı nakıs olur ve ﺖ  şeddelenmekle beraber ﻄ   sesi biraz duyulur.

                ﺍحَتُّ      (eHaTttü) şeklinde okunur.

                  

ﺙ   ﺬ   ﻇ  mahreci (gunne yok)

ﺬ  in     ﻇ  ya  tam idgamı var

ﺬ  nin   ﺙ   ye  tam idgamı var

ﺬ  in   ﺙ   ye  idgamına Kur’anda örnek yoktur.

Örnekler

·        

           ﺍِﺬْ   ظَلَمُو 

                 

(İzZalemuu)   Derken   ﺬ in  ﻇ  ya  tam idgamı olur ve  ﻇ  şeddelenir,

       

   اِ ظَّلَمُو                   

(İZZalemuu) şeklinde okunur.

·          يَلْهَثْ ذَالِكَ  

(yelhaszalike) derken   ﺬ in  ﺙ  ye  tam idgamı olur ve  ﺬ   şeddelenir,

يَلْهَذَّالِكَ  (yelhazzalike) şeklinde okunur. Kur’andaki tek örnektir.

            ﺐ ﻢ   mahreci (gunne var)

 ﺐ nin  ﻢ  harfine tam idgamı olur ve ﻢ şeddelenir.

Burada ﺐ  nin  ﻢ’den önce gelmesi şarttır aksi halde dudak ihvası olur.

Kur’anda tek örneği var;             

    

                                             يَا بُنَيَّ         ﺍَرْكَبْ  مَعَنَا         

     (erkab mağnaa)

Derken ﺐْ yerine yine bir ﻡ  varmış gibi

       ﺍَرْكمَّعَنا     (erkammağnaa) şeklinde okunur.

Ayrıca sadece burada gunne yapılır yani ﻢ sesi bir elif miktarı genizde tutulur. Burada önce sakin  ﺐ sonra mim gelmiştir. Peki ya önce sakin mim sonra ﺐ  gelirse ne olur, sakin mimin üç haline bakınız.

Bu örnek Kur’an da Hud suresi 42. ayette geçmektedir. Nuh aleyhisselam oğluna seslenmekte ve ;

“Ey oğlum ! Bizimle beraber sen de (gemiye) bin (de tufanda boğulmaktan kurtul)” demektedir.

Ahir zamandayız ve korkunç bir maneviyatsızlık tufanı her yanı sarmakta Nuh’un gemisi misali bir kâmil mürşidin gönlüne gir sen de boğulmaktan kurtul.

Tespit;  İdgam-ı mütecaniseyn bu kadar uzun izahına rağmen aslında okurken gayet tabii olarak kendiliğinden ortaya çıkan bir idgam çeşididir zira mütecaniseyn harflerin telaffuzu birbirine benzediğinden ister istemez sanki ikinci gelen harf şeddeleniyormuş gibi olur. Bunun aksini yapmak yani ikinciye rağmen birinci harfi de kendi mahrecinde okumak zaten daha zordur. Sadece ilk harf kalın ise bu biraz mümkün oluyor. O halde okumayı oluruna bırakalım, kurallarda boğulmayalım.

İdgam-ı mütekaribeyn (akraba harflerin idgamı)

Mahrecleri birbirine yakın olan harflerin idgamıdır. İki mahrecte toplanır.                          ﻝ  ﺮ    mahreci veﻚ  ﻖ   mahreci

İdgam-ı mütekaribeyn nasıl yapılır?  

Yakın mahrecli harflerden birinci harf sakin, ikinci harf harekeli gelince birinci harf ikinci harfe idgam edilir. İkinci harf şeddeli gibi okunur. Belirli bir tutma miktarı yoktur.

ﻝْ harfi ﺮ harfinden önce gelmesi şarttır. Önce  ﺮ  gelirse idgam yapılmaz.

ﻝ  ﺮ    mahreci örneği;

       ﺮَبﱢ   قُلْ     (qul rabbi) derken
ﱠبﱢ  قُر         (qurrabbi) şeklinde okunur. Buradaki idgam tamdır.

ﻚ  ﻖ   mahreci örneği;

Kur’anda tektir, Murselat suresinde:

                     نَخْلُقْكُمْ   ﺍلَمْ   (elem naHluqkum) derken       

       

                      ﺍلَمْ   نَخلُكٌّمْ    (elem naHlukkum) şeklinde okunur.

Tam idgam yapılacak olursa ﻖ sesi duyulmaz eğer duyulursa o zaman nakıs idgam olur her ikisi de caizdir.

 Dikkat!             

ﺍﻦَ رَ   بَلْ  كَلآّ

Derken ﻝ ve ﺮ arasında sekte yapılır yani nefes almadan bir miktar durup devam edilir,  o sebeple idgam yapılmaz ﻝ ve ﺮ  ayrı ayrı okunur. Sektenin tarifi için Medler bahsinden sonraki bölüme bakınız.

Sakin mim’ in üç hali

1.     Sakin mimden sonra yine bir mim gelirse,

2.     Sakin mimden sonra ﺐ  gelirse,

3.     Sakin mimden sonra bunlardan başka bir harf gelirse,

Sakın telaşlanmayın siz de sakin olun. Ve şunları bilin;

1.     durumda idgam-i misleyn meal gunne olur ve mim sesini gunneyle beraber şeddeli okuyun.

2.     durumda dudak ihvası olur mim sesini dudaklara bastırmadan hafif gunneyle okuyun.

3.     durumda dudak ihzari olur mim tutma yapmadan tabii olarak okunur.   

UYGULAMA

Kur’an-ı Kerimde Tövbe suresinin son sayfasını inceleyecek olursak bazı idgam çeşitleri ile izhar ve ihva örneklerini aynı sayfada bulabiliriz.

       مَنْ     يَقُولُ         idgam-ı meal gunne   ﻯ  ile

                اِيمَاناً  ﻭَ هُم   idgam-ı meal gunne       ﻮ  ile

              ﺮِجْساً ﺍِﻠﻰ             izhar   ﺃ   ile 

                   

ﺴﯘرَﺓٌنَظَرَ               idgam-ı meal gunne ﻦ      ile

ﺮَﺴﯘﻞٌمِنْ         idgam-ı meal gunne       ﻢ        ile

   اَنْفسِكُمْ ﻒ          ihva   ﻢ     ile   

ﻗﻮْمٌ لاَيَفْقَهُونَ                  idgam-ı bila gunne  ﻞ        ile

رَﺤﻴﻢٌ       رَ ٶُﻑٌ      idgam-ı bila gunne         ﺭ   ile

Yağmurların çok olduğu İngiltere’de halkı su tasarrufuna teşvik etmek için medya yoluyla devamlı uyarıldığını ve atık suları bahçe sulama ve araba yıkama gibi işlerde yeniden kullanma uygulaması yapıldığını biliyor muydunuz? 'Nehir kıyısında bile olsanız suyu israf etmeyiniz.' Hadisişerif

Canım Türkiye’m cennet Türkiye’m suların hiç bitmesin senin.

Su gibi  ruhen bedenen muhtacız senin irşadına kamil mürşidim