MEDLER BAHSI 1

   MEDLER BAHSI  

                                    Tut sana uzanan elimizden gönlüne tuttur bizi

                                

Med uzatma demektir. Yani harekeli bir harfin uzatılarak okunmasıdır. Bu da üç sesle yapılır; aa sesi, ii sesi ve uu sesi. Mesela be harfini uzatacağımız zaman baa, bii, buu diye uzatırız. Bu uzatma işlemi Arapçada üç harf vasıtasıyla yapılır ki bu harflere harf-i med yani uzatan harfler denir. Bunlar elif, vav ve ye harfleridir.

Harf-i med;

                                      ا  ﻮ  ﻯ 

Harfleri harekesiz (sakin) geldiklerinde kendinden evvelki harfi uzatırlar. Bunlara harf-i med denir. Ve uzatma bir elif miktarıdır denir yani elifi telaffuz edecek kadardır.

Dikkat!

Med kaideleri uygulayabilmek için harf-i medden sonraki harfin durumuna bakarız. Bir kaç tane Med çeşidi vardır, şimdi bunları ayrı ayrı inceleyelim.

MEDD-İ TABİİ;                                                 

ﻮ  sadece ötreli bir harften sonra sakin olarak gelirse ötreli harfin sesini  bir elif miktarı uzatır.          لُو        (luu)

ﻯ sadece esreli bir harften sonra sakin olarak gelirse esreli harfin sesini  bir elif miktarı uzatır.         ﻔﻰ              (fii) 

ا  ise  (harekesiz) yani sakin olarak geldiğinde evvelki harf daima üstün olduğundan her zaman bir elif miktarı uzatır.  

                  (qaa)       قَا         

Örnek                  قا لو    (qaa luu) 

Burada elif ve vav harekesiz olarak yani sakin gelmişlerdir ve kendilerinden önceki harfleri uzatmaya yararlar. Burada uzatma miktarının bir elif kadar ve ikisinin de eşit olmasına dikkat etmeliyiz. Yani kafın uzatılma miktarı ile lamın uzatılma miktarı terazi dengesi gibi eşit olmalıdır.

Elif her zaman ا  şeklinde yazılmaz bazen ﻮ  bazen de ﻯ şeklinde yazılabilir. Fakat öncesinde üstünlü bir harf bulunduğundan yine elif varmış gibi uzatılarak  okunur.

Mesela   مُوسَى   اَلزَّكوةُ     اَلصَّلَوةُ     اَوْحَى

Buradaki ﻯ ve ﻮ  sanki elifmiş gibi düşünülerek çekilmelidir; (Muusaa, ezzekaatu, essalaatu, evHaa)

Açıklama;

Bir elif miktarı iki hareke miktarına eşittir ki bu harf-i med ile evvelki harfin hareke miktarıdır. Bu da bir parmak kaldıracak kadar geçen zaman olarak kabul edilir.

Dikkat!

Medd-i tabiiyi bir elif miktarından eksik veya fazla çekmek açık hatadır. Medd-i tabiiyi bir elif miktarı çekmek farzdır.

Açıklama;

Bazen harf-i med olanﻮ veya ﻯ yazıda gözükmediği halde sanki yine varmış gibi medd-i tabii yapılır. Buna misal olarak ﻪ zamiri verilebilir. Kelimenin aslından olmayıp sonuna ek olarak gelen bu zamir sanki en sonda bir ﻮ  veyaﻯ  varmış gibi medd-i tabii yapılarak okunur. Yazıda gözükmeyen bu ﻮ  veyaﻯ  ye sırasıyla Vav-ı mukadder yani gizli ﻮ  , Ya-ı mukadder yani gizli ﻯ denir.

ﻪِ        yazılır  ﻫﻰ        diye uzatılır 

 ﻪُ     yazılır     هُو  diye  uzatılır

Sebeb-i med

    

Sebeplere sarıl, sarıl sünnete   

Mürşidine  tutun,  gir cennete

Bir elif miktarından daha fazla olan uzatmalar da vardır. Buna sebep olan şeye sebeb-i med denir. Bu durumda medd-i tabiiden daha fazla uzatılan med çeşitleri ortaya çıkar. Bu uzun uzatmalar 2 veya 3 hatta 4 elif miktarına kadar çıkabilir.

Sebeb-i med iki türlüdür;

·        Hemze

·        Sükûn

Harekeli elif harfine hemze denir ve iki türlü yazılır; Uzun hemze ve kırık hemze diye adlandırılır.

·        Uzun hemze  ﺃ  

·        Kısa (kırık hemze)    ﺀ

Sükûn ise harekesiz harf veya cezimli harftir ya da hareke bulunmasına rağmen harkenin okunmadığı durumdur.

Uzun Med ne zaman olur Harf-i medden yani (ا ﻮ ﻯ)  den sonra, Hemze Veya Sükûn Gelirse medd-i tabiiden fazla uzatılan uzun medler ortaya çıkar.

Hemze’den sebep iki med çeşidi ortaya çıkar;  

1.     Medd-i muttasıl                                       

2.     Medd-i munfasıl

Sükûn’dan sebep üç med çeşidi ortaya çıkar;

1.     Medd-i lazım                

2.     Medd-i ârız                  

3.     Medd-i liin