MEDD-İ MUTTASIL
Harf-i
medden sonra aynı
kelimede hemze gelirse Medd-i
Muttasıl olur ve 4 elif miktarına kadar uzatılması vaciptir. Aynı kelimede harf-i med’e bitişik (muttasıl) olarak geldiği için
bu ismi almıştır.
Örnek
ﺀَ جَاّ
Elif
ile medd-i tabii olan ﺠ den hemen
sonra bitişik olarak aynı kelime içerİsinde kırık hemze ﺀ gelmiştir. Bu durumda medd-i
muttasıl olduğundan 4 elif miktarı uzatılır.
Örnek
Yasin-i şerifte;
عَلَيْهِمْ سَوَاءٌ ﻮَ
Derken elifle
meddi tabii olmuş vavdan sonra gelen kırık
hemzeden sebep medd-i muttasıl vardır ve vav
sesi 4 elif miktarı uzatılır,vaciptir.
Uyarı O halde hanım kardeşler, harekesiz ا ﻮ
ﻯ dan sonra ﺀ görünce aman dikkat deyip 4 elife kadar
uzatacağız.
MEDD-İ MUNFASIL
Harf-i
medden sonra ayrı
ayrı kelimelerde hemze gelirse Medd-i
Munfasıl olur ve 4 elif miktarı uzatmak caizdir.
Ayrı kelimede harf-i medden ayrı (munfasıl) olarak geldiği için bu ismi almıştır.
Örnek
اَيُّهَا يَاّ
Elif
ile medd-i tabii olan يَا dan sonra gelen ayrı bir kelime yine elif ا ile
başladığından meddi munfasıl olmuştur, 4 elif miktarı uzatmak caizdir.
Örnek
Yasin-i şerifte;
مَاانْذِر
Derken elif ile meddi tabii olmuş mim(maa)dan sonra gelen uzun hemzeden sebep medd-i muttasıl olmaktadır ve
mim sesi 4 elif miktarı uzatılır, caizdir.
Dikkat!
Zamir
olan ﻪ den sonra hemze ile başlayan başka bir kelime geliyorsa
yine medd-i munfasıl olur, zira bu durumda zamir ﻪ sanki bir mukadder(gizli) vav veya mukadder(gizli) ye
ile medd-i tabii olmuştur ve ardından sebebi med olarak hemze gelmektedir.
Örnek
اِيمَاناً
Hanım kardeşlerime tavsiyem;
Kur’anda medd-i muttasıl ve medd-i munfasıl üzerinde med işareti
olarak uzunca bir çizgi bulunur ki bunu görünce 4 elif miktarı uzatabiliriz.
|
Sükûn
Sakinlik
yani harekesizlik demektir. Bu da iki çeşittir.
·
Sükûn-u
lazım
·
Sükûn-u
ârız
Sükûn-u lazım
Üzerinde cezim veya şedde bulunan harflerdeki hafifçe duruştur. Mesela;
قَدْ veya جَدَّ
Derken her ikisinde de ﺪ üzerinde
hafifçe durmak lazımdır. Bu duruşa sükûn-u lazım denir.
İster
ayet sonunda veya durak işaretinde gelsin (vakf hali), isterse okunup
geçilirken(vasl halinde) gelsin bu sükun sabit kalır yani duruş yapılır.
Tecvid kitaplarında bunun ifadesi;
Vakfen de vaslen de sabit olan sükûn
|
şeklindedir.
Sükûn-u ârız
Ayet sonuna gelindiğinde veya durak işaretinde yani vakf halinde
kelimenin son harfinin harekesi okunmaz ve cezimliymiş gibi durulur. Bu arızi
bir durum olduğundan bu duruşa sükun-u ârız denir. Yani harfin üzerinde hareke
olmasına rağmen ayet sonu veya durak işaretine gelindiği için hareke okunmadan
durulmaktadır. Eğer bu kelime başka yerde gelseydi son harfinin harekesi okunup
geçilecekti ve sükun bu geçişte (vasl halinde) ortadan kalkacaktı yani düşecek(sakıt olacaktı).
Tecvid
kitaplarında bunun ifadesi;
Vakfen sabit vaslen sakıt olan sükûn
|
şeklindedir.
O
halde sükûn çeşidine göre iki türlü med ortaya çıkmaktadır;
1. Medd-i lazım
2. Medd-i ârız
Arızalı durumlardan kaçınmak için sünnet-i seniyye ’ye tam uymak lazım.
Hanım kardeşlere tavsiyem
Bu iki med bahsi aşağıda oldukça teferruatlı bir biçimde incelenmiştir fakat bu işin özeti şudur;
|
MEDD-İ LAZIM
Harf-i medden sonra sükûnu lazım gelirse medd-i
lazım olur ve 4 elif miktarı uzatılması
vaciptir.
Medd-i lazım 4 türlüdür;
· Kelime-i
musakkale (Ağır kelime)
İçinde şeddeli
harf bulunan kelime
اَلصَّلَوةُ
·
Kelime-i
muhaffefe (Hafif kelime)
İçinde cezimli harf bulunan kelime
ﺍلْحَمْدُ
· Harf-i
musakkale (Ağır harf)
Telaffuzunda şedde bulunan harf
demektir.
ﻡ ﻞ derken lam harfinden mim harfine geçişte lam harfinin
telaffuzu:
ﻻﻤﱢ
·
Harf-i
muhaffefe (Hafif harf)
Telaffuzunda cezim bulunan harf
demektir.
ﻡ derken
mim harfinin telaffuzu: مِيمْ
Medd-i lazım kelime-i musakkale
Aynı
kelime içinde harf-i medden sonra şeddeli harf gelirse harf-i medin daha da
uzun uzatılması lazımdır. Arapçada şedde
ağırlık ifade ettiğinden içinde şeddeli harf bulunan kelimeye kelime-i musakkale (ağır kelime) denmiştir. Bu sebeple bu med çeşidi ismini medd-i lazım kelime-i musakkale şeklinde alır.
Örnek;
اَﻠْحَاقَّة
ﺤ yi çeken eliften sonra şeddeli ﻗﱠ aynı kelime içinde gelmiştir.
Örnek;
وَلاَاﻠْضّاﻟﱢينَ
ﺽ harfini çeken eliften ﺍ sonra şeddeli ﻟﱢ gelmektedir. Böylece
harf-i medden sonra şeddeli bir harf geldiğinden sükunu lazım olmuş olur ve medd-i lazım kelime-i musakkale hâsıl olur.
Dikkat!
Eğer
şeddeli harf ayrı kelimede gelirse med yapılmaz.
اﻟ ﺴﱠمَاﺀَ اِذا
Burada
elif ile çekilen ذا den sonraki şeddeli ﺴﱠ diğer bir kelimede geldiği
için med yapılmaz. Aradaki harekesiz elif ve lam atlanarak ذا ile ﺴﱠ birleştirilir
ve uzatmadan (izessemae) şeklinde okunur.
|
Medd-i lazım kelime-i muhaffefe
Aynı
kelime içinde harf-i medden sonra cezimli harf gelirse yine harf-i medin daha
da uzun uzatılması lazımdır. Arapçada cezim
hafiflik ifade ettiğinden içinde cezmli harf bulunan kelimeye kelime-i muhaffefe (hafif kelime) denmiştir. Bu
sebeple bu med çeşidi ismini medd-i lazım kelime-i
muhaffefe şeklinde alır.
Yunus
suresi 51.ayetinden bir örnek;
Örnek
آلْئنَ
Şimdi
mi? manasına gelen bu kelime; Bir vukuat olduktan sonra mı iman edeceksiniz, şimdi
mi iman edeceksiniz? diye Rabbimizin uyarıda bulunduğu ayette geçmektedir.
En
baştaki uzub çizgili hemzeyi çeken gizli bir elif (ﺁ = أَا ) vardır ki bu gizli elif bu örnekte harf-i meddir.
Bundan sonra ise cezimli lam ﻠْ sükûn-u lazım olarak gelmektedir. Buna göre kelimeyi okunuşu bakımından açacak olursak;
أَا ﻠْءٓﻦ
şeklinde düşünebiliriz.
Böylece harf-i med olarak gelen gizli eliften sonra sükûnu lazım
olarak ﻠْ cezimli lam geldiğini görürüz. Kelimede
cezimli lam bulunduğundan bu ayni zamanda bir kelime-i muhaffefe dir ve dolayısıyla medd-i lazım kelime-i muhaffefe olur.
Dikkat!
Eğer
harf-i medden sonraki sükûn-u lazım ayrı bir kelimede gelirse med yapılmaz.
Mesela;
اﻠْقَارِععة
Burada
elif ile çekilen مَا den sonraki cezimli ﻠْ başka bir kelimede geldiği
için med yapılmaz ve aradaki harekesiz elif atlanarak مَا uzatılmaksızın ﻠْ
a bağlanır.
|
Medd-i lazım harf-i musakkale
Kur’an-i
Kerimde birleştirilmeden ayrı ayrı okunan harfler vardır ki bunların okunuşu
sırasında telaffuzda bir şeddeleme ortaya çıkar.
Mesela ﻡ ﻞ ا derken, مِيمْ ﻻَﻡْ ﺍﻠﻒ diye her biri ayrı ayrı telaffuz edilerek
okunur.
مِيمْ ﻻ ﻢْ
Diye
okunurken ardı arda gelen mimler ﻢْ ﻢِ sanki ﻡﱢ Şeklinde şeddelenmiş gibi olur. Böylece lamelifteki ﻞ harfinden ﻢ harfine geçerken ﻻﻤﱢ şeklinde okununca ﻞ ın telaffuzunda sanki şeddeli
bir mim sesi ortaya çıkar bu sebeple ﻞ , harf-i musakkale olur.
Bu
durumda lamelifin kendi içinde bulunan uzatma elifinden sonra sükûn-u lazım olarak şeddeli bir ﻤﱢ gelmiş gibi
olacağından medd-i lazım harfi musakkale
meydana gelir.
Medd-i lazım harf-i muhaffefe
Yine
ﻡ ﻞ ا örneğine
dönecek olursak مِيمْ ﻻَﻡْ ﺍﻠﻒ ayrı ayrı okunduğunda ﻢ harfinin okunuşunda en sonda cezimli bir mim sesi ortaya çıkmaktadır. Telaffuzda
görülen bu cezimli mim sesinden sebep ﻢ , harf-i muhaffefe olur.
Bu
durumda ﻤِ yi uzatan ﻴ harf-i med olur. Ondan sonra da sükûn-u lazım olarak cezimli
bir geldiginden مْ medd-i lazım harf-i muhaffefe olur.
Benzer
şekilde ﺺ ﻤ ﻠ ﺍ harflerini okunuş bakımından açarak yazacak olursak;
ﺍﻠﻒ ﻻَﻡ مِيمْ ﺻﺍﺩْ
ﺺ harfinin okunuşunda cezimli ﺩْ sesi bulunduğundan ﺺ , harf-i muhaffefe olur. Üzerindeki med ise medd-i lazım harf-i muhaffefe olur.
Yine
bunun gibi
يس derken
açık okunuşu يَا ﺴﻴﻦْ
حمderken açık okunuşu حَا مِيمْ
şeklinde
incelenecek olursa Yasin derken sin harfi, Ha mim derken mim harfi, harf-i
muhaffefe olurlar. Bunların meddi de medd-i lazım harf-i muhaffefe olur.
Medd-i lazımın bu tafsilatlı açıklamalarından daha fazla
uzatmadan;
Hanım kardeşlerime tavsiyem;
Huruf-u mukatta denilen kesik kesik okunan harflerin üzerinde veya
şeddeli ya da cezimli bir harf öncesindeki meddi tabiinin üzerinde uzun çizgi işaretini görünce 4 elif miktarı uzatalım, bunların medd-i lazımdır.
|
Çiçek
gibi hanımlar
Türkiye’de dünyanın en zengin
çiçek çeşitleri var; 15 000 çeşit. İkinci sırada 7 500 çeşitle Yunanistan
geliyor. Türkiye’miz cennet gibi vatan yani. Peki, niçin biz hala pahalı
parfümleri yabancılardan alıyoruz.
MEDD-İ ÂRIZ
Harf-i
medden sonra gelen sükûn-u ârızın sebep olduğu med çeşidine medd-i ârız
denir. Buna durak medd-i de denir. Ayet sonlarında veya duraklarda durulduğu
zaman sondaki harfin harekesi düşer ve bir ârızî sükûn (geçici bir sükun) hâsıl
olur ki evvelinde bir harf-i med varsa bunu daha fazla uzatmak icap eder. Medd-i
ârızın med hükmü caizdir. En çok 4 elif, en az 1 elif
miktarı uzatılabilir. Örnek;
- يَعْلَمُونَ
Eğer
ayet sonu olmasaydı ﻦَ harfi harekeli okunup geçilecekken şimdi ayet sonuna gelindiğinden
ve evvelinde ﻤ’i uzatan harf-i
medden bir ﻮ bulunduğundan burada medd-i ârız söz konusudur.
Medd-i
ârızın uzatma müddeti üç çeşittir.
§ Uzun okuma(tul)
4 elif
§ Orta okuma (tavassut) 2–3 elif
§ Kısa okuma (kasır) 1 elif
Efdal olanı tul okumadır yani 4 elif miktarıdır.
Mesela
Yasin-i şerifte;
لاَيُؤْمِنُونَ
Derken kelime durakta geldiği
için sondaki nun harekesi düşer ve
medd-i ariz olur ki efdal olan tul okumayla 4 elif
uzatılır.
Medd-i
ârızın yapılışında iki özellik daha vardır.
v Ravm (Düşen harekeyi hafif bir sesle belirtmek)
v Işmam
(Ötrenin varlığını belirtmek için
dudakların ileriye doğru yumulmasıdır.)
Ravm; Sadece kasır ile
okumada söz konusu olan bir durumdur. Son harfin harekesi esre veya ötre ise
yapılabilir. Üstünse yapılmaz. Bunu ancak gözleri görmeyen âmâlar kulakları
vasıtasıyla idrak edebilirler.
Işmam; Sadece ötre
harekesi için söz konusudur. Her üç türlü okuma müddeti ile beraber
yapılabilir. Gözleri gören fakat kulakları duymayan sağırlara mahsustur.
Bu
durumda üzerinde sükûn-u arız vaki olan harfin harekesine
göre şu şekillerde okuma usulleri mevcuttur.
Üstün Tûl
/Tavassut/Kasır
Esre Tûl/
Tavassut /Kasır /Kasır ile ravm
Ötre Tûl
/Tavassut/ Kasır /Tûl ile işmam/ Tavassut ile işmam
Kasır ile işmam /Kasır ile ravm
Hanım
kardeşlerime tavsiyem;
Ehli-i kurra olmasak ta bunları bilelim
ve lafı fazla uzatmadan Medd-i ârızı 4 elif
uzatalım.
|
MEDD-İ LİİN
Harf-i liin yani yumuşak harfler; evvelinde üstünlü bir harf varken ki cezimli ﻮْ
veya يْ
harfleridir.
Örnek
ﺍَ يْ ﺍَ ﻮْ
Medd-i
liin olması için harf-i liinden sonra sakin bir harf gelmelidir.
Örnek
ﻉ harfinin okunuşunu açacak olursak عَيْنْ
şeklinde olur. Harfi
liin olan يْ den sonra
sakin نْ gelmiş يْ sesi 4
elif miktarına kadar uzatılabilir. Böylece
meddi liin yapılmış olur.
Harf-i liinden sonra sakin harf gelmezse
medd-i liin olmaz. Mesela ﻋﻟﻴﻧﺍ
derken
harfi- liin olan ﻳ den sonra ﻦ sakin değil de elifle meddi tabii olarak gelmiş, bu
sebepten medd-i liin yapılmaz yani 4 elif miktarı yayarak okunmaz.
Sakin
harf sükûn-u lazım ise yani cezimli veya şeddeli bir harf ise iki vecihte
okumak mümkündür ve tercihen tul ile okunur yani harf-i liin üzerinde 4 elif miktarı yayarak uzatılır ve Kur’anda
sadece iki yerde bu durum vardır.
·
Meryem suresinin
evvelindeki kesik okunan harflerden ﻜﻬﻳﻌﺺ içindeki ﻉ harfinin okunuşu
·
Şuara suresinin
2. ayetindeki kesik okunan harflerden ﻋﺴﻖ
ﺤﻢ içindeki ﻉ harfinin okunuşu
عَيْنْ
Burada
ﻳْ harf-i liin dir
ve ﻦ üzerindeki sükûn ise lazımdır. O halde يْ harfi 4 elif miktarı
yayarak uzatılır.
Kur’an daki bu iki örnek dışında medd-i liin hükmü medd-i ârız a
dönüşür. Yani harf-i liinden sonraki sakin
harf sükûn-u ârız ise medd-i arızdaki vecihlere göre uzatılır. Eğer üzerinde
sükûn-u ârız vâki olan harfin harekesi üstün ise 3 vecih, esre ise 4 vecih,
ötre ise 7 vecih okuma caizdir. Şimdi ayet sonunda gelen (yani arızı sukun hali) şu kelimelere bakalım;
ﺍلْيَوْﻢَ Burada sükûn-u
arız olan harf ﻢَ ve harekesi
üstün
ﻋَلَيْ ﻪِ Burada sükûn-u arız olan
harf ﻪِ ve harekesi esre
ﻻنَوﻢٌ Burada sükûn-u arız olan
harfﻢٌ ve
harekesi ötre
Hanım
kardeşlerime tavsiyem;
O halde efdal olan medd-i liini ve medd-i
ârızı 4
elif miktarı uzatmaktır.
|
İpek gibi yumuşak ol: ilimden önce hilm(yumuşaklık) gelir.
Buraya kadar incelediğimiz medlerin
uzatılma bakımından hükmü ve ölçüsü elif miktarı cinsinden aşağıda verilmektedir. Bu ölçüler, bizim
okuyuşumuz olan kıraat İmamı Asım ve Hafs rivayetine göredir.
Tertil; yavaş okuma, Tedvir; orta hızda
okuma, Hadr; hızlı okumadır.
Kaide Ölçüsü Hükmü
|
Tertil Tedvir Hadr
Medd-i tabii 1 elif 1
elif 1 elif farz
Medd-i muttasıl 4 elif 3 elif 2 elif vacip
Medd-i munfasıl 4 elif 2
elif 1elif caiz
Medd-i
lazım 4 elif 4 elif 3 elif vacip
Medd-i ârız 4 elif 3 elif 1
elif caiz
Medd-i liin
sükûnu
ârızda 4 elif 3 elif 1 elif caiz
sükûnu lazımda 4 elif 3 elif
|
Tablodan görüldüğü üzere
· Medd-i
tabiiyi 1 elif miktarı uzatmaya ne eksik ne fazla yapmamaya
mutlaka özen göstermeliyiz.
·
Medd-i
muttasılı 2 elifin altına düşürmemeye dikkat etmeliyiz.
·
Medd-i
lazımın en hızlı okumada bile 3
elif vacip olduğu görülüyor.
·
Diğer
medlerde ise en az uzatma 1
elif miktarıdır.
Medd-i tabiiyi ayrı tutarsak bu tablodan şöyle bir sonuç
çıkarabiliriz;
Orta bir okuyuşla bütün medleri ortalama 3 elif miktarı uzatırsak en azından hatalı okumamış oluruz. Daha
emniyetli olması açısından bütün medleri tertilen okuyarak
4 elif miktarı uzatabiliriz.
Hanım kardeşlerime tavsiyem;
Medd-i tabiiyi 1elif, diğer medleri 4 elif miktarı uzat ki emniyette kal.
|
Medd-i ârız ve medd-i liin duraklarda
veya ayet sonlarında yani vakıf halinde meydana gelirler. Medd-i muttasıl, medd-i
munfasıl ve medd-i lazımın ise üzerlerinde uzun uzatma çizgisi bulunur.
Allah razı olsun.
ReplyDelete