IDGAM

IDGAM

MEVLAYI HAKKIYLA YUREKTEN ZİKREDEN ZAT

YA RABBİ BİZLERİ DE ONLARIN GÖNLÜNE  KAT

IDGAM

ﺍﻦْ لأاِلَهَ أِلأﺍﻠﻠﻪ          اَشْهَدُ                           Eşhedu en la ilahe illallah

Burayı okurken eşheduella diye okuruz yani en la daki n sesi ortadan kalkar la’daki  l  ise  şeddelenir.

مُحَمَّدٌ رَسُولُالْالله   اَنَّ  اَشْهَدُ

Eşhedu enne Muhammedun rasulullah

Burada ise Muhammedurrasulullah deriz. Yani bu sefer tenvindeki(un) ‘n’ sesi kalkar ‘ra’daki r şeddelenerek okunur.

İdgamın tanımı

Sakin (cezimli veya harekesiz) bir harfin kendisinden sonra gelen harekeli harfe katılarak şeddeli bir şekilde okunmasıdır. Mesela;

                            اَﺐْﺐَ

Derken evvelki cezimli ﺏ harfi sakindir sonra gelen ﺏ harfi ise harekelidir. Cezimli  ﺏ harfini harekeli  ﺏ ye katmak suretiyle okuduğumuzda   ﺏ  harfini iki kere okumuş yani şeddelemiş oluruz. İşte böylece iki harfi birbirine katmaya idgam denir.

                    اَﺐﱠ         

idgam-ı bila gunne

Her ne zaman ki tenvin veya sakin nun نْ dan  sonra  ﻝ veya ﺭ  harfi gelirse ﻦ sesi hiç telaffuz edilmez ve tamamen ortadan kalkar,  ﻝ  veya ﺭ  harfi şeddelenerek okunur. Böylece ﻦ  harfi  ﻝ   veya ﺭ  ya idgam edilmiş yani katılmış olur. Bi-la gunne gunnesiz demektir yani bu katma işlemi yapılırken ﻦ sesinde gunne yapılmaz zaten  ﻦ sesi tamamen ortadan kalkar.  

Kural 5  Tenvin veya sakin nun نْ dan sonra ﻝ   veya ﺭ   gelince idgam-ı bila gunne yapılır.

idgam-ı bila gunne örnekleri;

Mesela      مِنْ  رَبِّهِمْ  derken    ﺭ  şeddelenerek      بِّهِمْ  مِرَّ   şeklinde (mirrabbihim) okunur.                                                                                                   

Mesela         لِلْمُتَّقِينَ    ھُداً    derken ﻝ  şeddelenerek         لِّلْمُتَّقِينَ  ھُﺪ         

 (hudellilmuttakin) şeklinde okunur.

Dikkat!

Kur’anda Kıyame suresinde, şartlar oluştuğu halde şu kelimede idgam-ı bila gunne yapılmaz. 

   ﺮَﺍقٍ    مَنْ    وَ قيلَ   

Burada ﻦ ve ﺭ ayrı ayrı izhar edilerek, men raak diye okunur.

Şimdi Ezan-ı şeriften hatırladığımız ve namaz uykudan hayırlıdır manasındaki

şu sese kulak verelim,

                                     أنْنَوْم    مِنْ  خَيْرٌ  ﺍصَّلأتُ

Essalatu hayrun min ennevm

Hayrun min derken n sesi bir miktar genizde tutulur yani gunne yapılır sonram  ye katılır ve m şeddelenerek hayru(n)mmin şeklinde okunur. Bunun gibi ennevm derken de n sesi yine gunne yapılır sonra diğer n ye katılır ve n şeddelenerek  e(n)nnevm şeklinde okunur.

Burada parantez içindeki (n) ile n sesinin gunne yapıldığına işaret etmekteyiz.

Benzer şekilde Kureyş suresinde

  ﻮَ   جُعٍ    مِنْ   أطْعَمَهُم

Min cuin ve derken cuin deki tenvinde bulunan n sesi gunne yapılıp sonra gelen v  ye katılırak v şeddelenir böylece  cui(n)vve şeklinde okunur.

Yine bunun gibi Yasin-i şerifte geçen

يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ٲﻦْ 

Enyequule derken n sesi gunne yapılıp sonra gelen y ye katılır, y şeddelenerek e(n)yyequule şeklinde okunur.

idgam-ı meal gunne

         Her ne zamanki tenvin veya Sakin ﻦْ dan sonra aşağıdaki  harflerden biri gelirse ﻦ sesi gunne yapılıp sonra gelen harfe idgam edilir yani katılır, sonra gelen harf ise şeddelenerek okunur. Buna idgamı meal gunne yani gunne ile beraber idgam denir. Bu harflere de meal gunne harfleri denir.

Meal gunne harfleri;

ﻰ  ﻡ ﻦ ﻮ 

Kural 6 Sakin ﻦْ veya tenvinden sonra ﻰ  ﻡ ﻦ ﻮ  harflerinden biri geldiğinde idgam-ı meal gunne yapılır.

Sakin ﻦْ dan sonra ﻡ gelirse  tam idgam olur ve ﻦ sesi tamamen ﻡ sesine dönüşür. Mesela   ﻤﻦْماَءٍ  (min maain) yazılır  مِمَّاءٍ (mimmaain)  şeklinde okunur.

Sakin ﻦْ dan sonra idgam-ı meal gunne harflerinden ﻮ veya ﻯ geldiğinde nakıs idgam olur. Yani ﻦ sesi tam olarak kaybolmaz, yarı yarıya duyulur. Bu durumda ilk yarıda genizde biraz  ﻦsesi duyulur sonraki yarıda  ﻮ veya ﻯ harfi ağızda şeddelenir. Yasin-i şerifte سَدّاً وَ مِنْ         ﺮَجُلٌ يَسْعى Nakıs olarak iki idgam-ı meal gunne örneği gösterilebilir. (Seddenvve) derken n sesi genizden belli belirsiz işitilirken v şeddelenerek okunur. (Racülünyye) derken de yine n sesi genizden belli belirsiz işitilirken y şeddelenerek okunur.

Dikkat!

Kur’an-ı Kerim’de dört kelime vardır ki bunlarda sakin nun ﻦْ dan sonra ﻮ veya ﻯ harfleri aynı kelime içinde gelir.  Bu durumda idgam-ı meal gunne yapılmaz , izhar yapılır. Bu kelimeler şunlardır;

قِنْوَانٌ                 صِنْوَانٌ              دُنْيَا                     بُنْيَانٌ   Yani mesela üstteki örnekte olduğu gibi dünya deriz düyya demeyiz.

Ayrıca Yasin-i şerifin başında       وَ  ﺲ   يا  derken س harfinin okunuşunda, bir de Kalem suresinin başındaki  ﻮَ ﻦ   derken ن harfinin okunuşunda bulunan nun sesinden sonra gelen ﻮ hem idgam hem izhar yapılabilir.

                            Bilgi dağarcığımıza katıldı ya şu idgam                             

                            Ya Hu, artık kalsak da ölsek de ne gam

     

Bereketlenir topraklar sürülmekle

Zihinse ilimle, peki gönül kiminle

Ancak Mevla’nın zikriyle              

Sakin ﻦْ dan sonra ﻡ gelirse  tam idgam olur ve ﻦ sesi tamamen ﻡ sesine dönüşür. Mesela

  ﻤﻦْماَءٍ  (min maain) yazılır  مِمَّاءٍ (mimmaain)  şeklinde okunur.

Sakin ﻦْ dan sonra idgam-ı meal gunne harflerinden ﻮ veya ﻯ geldiğinde nakıs idgam olur. Yani ﻦ sesi tam olarak kaybolmaz, yarı yarıya duyulur. Bu durumda ilk yarıda genizde biraz  ﻦsesi duyulur sonraki yarıda  ﻮ veya ﻯ harfi ağızda şeddelenir.

Yasin-i şerifte

سَدّاً وَ مِنْ         ﺮَجُلٌ يَسْعى

Nakıs olarak iki idgam-ı meal gunne örneği gösterilebilir. (Seddenvve) derken n sesi genizden belli belirsiz işitilirken v şeddelenerek okunur. (Racülünyye) derken de yine n sesi genizden belli belirsiz işitilirken y şeddelenerek okunur.

  قِنْوَانٌ                 صِنْوَانٌ              دُنْيَا                     بُنْيَانٌ  

Yani mesela üstteki örnekte olduğu gibi dünya deriz düyya demeyiz.

Artık ben ölsem de ne gam

Bereketlenir topraklar işlenmekle

Zihinlerse ilimle, ya gönüller kiminle

Ancak Mevla’nın zikriyle